Kalemi güçlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov’un Beyaz Gemi kitabında vermeye çalıştığı mesajlarının kitaptaki tezahürüyle edebiyata büyük yansımalar yapmış romanı… Cengiz Aytmatov, başkahramanlarına bazı sembollerle birlikte anlamlar yüklemiştir. Romanın kahramanı 7 – 8 yaşlarında bir çocuktur. Bu çocuk, annesi ve babası ayrıldıktan sonra dedesi tarafından büyütülür. İşte Aytmatov’un sembollerinden biri olan çocuk, saflığın, bozulmamışlığın ve geleceğin sembolüdür. Diğer sembol kahraman ise Mümin Dede. Dede gelenekçiliğin, kültürü ayakta tutmaya çalışan duyarlı bir atayı sembolize eder. Son olarak da Orozkul, yozlaşmanın, batılılaşmayı yanlış anlayanları, dünyanın kendi etrafında dönmesini arzulayan gençleri sembolize eder. Dikkat edilirse verilmek istenen mesajlarla kahramanlardan kendinizce yeni semboller çıkarabilirsiniz belki ama Cengiz Aytmatov’un öncelikli amacı bu üç ana semboldür diye düşündüm ben.
Gelenekçi Mümin dede, buğu aşiretindendir ve torununa Buğu’yla ilgili efsaneye konu olan Boynuzlu Maral Ana’yı anlatırken övünür. Çünkü Maral Ana, onları korumuştur. İnsan ırkına güven olmayacağını öğütleyen düşman kabilenin bilgesi Topal Çopur Nine’nin sözlerine kulak asmadan son kalan iki Kırgız çocuğu evlat edinmiştir. Hayatlarını sürdürebilmeleri için onları kollamış, gözetmiştir. Onlara hep iyilikle yaklaşmıştır. Çocuk dedesinin bu masallarıyla büyür. Çevresindeki insanlarla, tabiatla ve kültürle olan bağlarını sorguladığı bu dönemde hep iyilikler, güzelliklerle donanır. Kitabın adını aldığı Beyaz Gemi de çocuğu üzmemek için Mümin Dedenin uydurduğu bir hikâyeden ibaret. Çocuk babasının o gemide olduğuna inanmıştır. Hayal dünyasının ona verdiği imkânla bir balık olmayı düşler ve bu sayede de babasına kavuşabilir.
Beyaz Gemi ‘de Olaylar İlerliyor
Mümin Dede gibi kültürüne bağlı, vefalı iyi bir insan ve küçük çocuk gibi saf, temiz bir gelecek varken arada tezat bir geçiş kuşağı da Orozkul vardır. Kuşağın hepsi Orozkul gibi değildir tabi ancak romanda bir grubu temsilen Orozkul’un varlığı da gereklidir. Orozkul kendinden başkasını düşünmeyen, bencil, saygısız, yüreği sevgi nedir bilmez, yozlaşmış bir insandır. Köyde odun kesmek yerine şehirde takım elbiseler içinde pahalı arabalarda gezmek ona daha cazip gelmektedir.
Kitabın sonuyla ilgili çeşitli eleştiriler aldı Cengiz Aytmatov. Ancak kendince savunmasını da yine kitabın en sonunda yaptı. Ben romanı çok beğendim. O dönemdeki insanların yaşayışlarını da yer yer yaptığı betimlemelerle çok iyi vermiş. Romanı yazarken de en başından beri okuru işin içine katmış. Çoğunluğun beğenmediği, Aytmatov’un eleştiri yağmuruna tutulduğu ‘SON’ da en başından beri hesapladığı okuru devreye soktu. Silahın Mümin Dedede olduğu kısımda, ilahi adaletin sağlanmasını isteyen eleştirmenler okuru unutmuştu. Oysa Cengiz Aytmatov, adaletin gerçekten de ilahi olmasını istedi. Mümin dedeye Orozkul’u öldürüp, o iyi kahramanın adalet olsun diye elini kana bulatamazdı. Belki okur için müthiş bir son olmadı belki ama verilmek istenen duyguların, çıkarılması gereken derslerin, alınması gereken ibretlik mesajların açısından çok müthiş bir ‘SON’u olmuş Cengiz Aytmatov’un…
Yazarı Tanıyalım
Cengiz Aytmatov (Kırgızca: Чыңгыз Айтматов (Çıňğız Aytmatov), Rusça: Чингиз Торекулович Айтматов (Çıngız Torekuloviç Aytmatov)) (d. 12 Aralık 1928, SSCB – ö. 10 Haziran 2008, Almanya), Sovyet Kırgız edebiyatçı, gazeteci, çevirmen, diplomat ve siyasetçi. Türk dünyasının ünlü yazarlarındandır. Dünya edebiyatında tartışılmaz bir yere sahip kitaplarıyla Türk kültür zenginliğini bütün dünyaya tanıtmıştır.
Beyaz gemi – Cengiz Aytmatov
Add Comment